Geschaafde nagel

In het pompeuze Teatro-Museo in het Noord-Spaanse Figueres, waar kunstenaar Salvador Dalí zijn megalomane laatste plannen in uitvoering bracht, viel mijn oog op het sobere portret dat hij maakte van zijn muze en levensgezellin (en tevens ook zijn manager en publicist) Gala.

Talloze keren komt zij voor in zijn werk, vaak in gedaante van een mythische figuur. ‘Galarina’, zoals het portretje heet, is veel eenvoudiger dan wat we van Dalí gewoon zijn. Geen olifanten op stelten, uitgelopen klokken of andere surrealistische waanbeelden, maar een vrouw van vlees en bloed, nauwelijks make-up, halflange haren en ontblote borst. Gala kijkt ons frontaal en vriendelijk aan. Sereen, niet geteisterd door emoties. Haar blouse is open en wat gerafeld aan de randen. Haar armen zijn losjes gekruist, zonder dat we daar weerzin in kunnen lezen. Aan haar linkerhand draagt ze een ring rond haar ringvinger en een opvallende armband met een slangenfiguur dat in de eigen staart bijt. De monochrome bruine achtergrond licht op rond haar contouren, wat haar een aura lijkt te geven.

De ontblote borst roept al snel connotaties op met de borstvoedende Maria Lactans. De slangenfiguur en de ring zijn traditioneel symbolen voor de eeuwigheid. Dalí beklemtoont zelf dat hij voor dit portret geïnspireerd werd door ‘La Fornarina’, een portret van renaissancekunstenaar Raphael. Beide vrouwenportretten vertonen inderdaad enige gelijkenissen. Beide trachtten tijdloze schoonheid te capteren. Niet alleen de titel verwijst naar zijn inspiratiebron. Dalí trachtte ook de harmonie, sereniteit en perfectie van de renaissancekunst na te streven met dit portret. Hoezeer verschilt het van zijn meer bekende werken! Hij maakte het portret in de periode vlak nadat de eerste atoombommen ontploften, een tumultueuze tijd waar de schilder zocht naar houvast en die vond in de klassieke kunst.

Wat voor mij Galarina tot een tijdloze schoonheid maakt? Niet haar houding, haar ontblote borst, haar aura, gladde huid of golvende haren, haar juwelen of uitnodigende blik. Nee, het is haar nagel. Met haar rechterduim houdt ze haar linkerelleboog vast. Haar nagels zijn kastanjebruin gelakt. Maar aan haar duim is de nagel geschaafd. Het topje is verfloos, zoals alleen nagels dat kunnen wanneer je ergens tegen bent gebotst of in bent blijven haken. Door dat kleine stukje ontbrekende verf, wordt Gala een échte vrouw en juist dát maakt van haar een tijdloze schoonheid.